Асноўныя падыходы ў распараджэнні дзяржмаёмасцю абмеркавалі на нарадзе ў Прэзідэнта

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка сёння правёў нараду з кіраўніцтвам Савета Міністраў і губернатарамі. Асноўная павестка нарады ўключала разгляд двух праектаў нарматыўных прававых актаў, па якіх пры прыняцці рашэнняў узнікла неабходнасць параіцца. Адзін з іх – указ «Аб распараджэнні маёмасцю».

«У мінулым годзе мы дамовіліся сканцэнтраваць у адным нарматыўным прававым акце ўсе найважнейшыя палажэнні ў гэтай сферы з абсалютна празрыстай схемай рэалізацыі тых або іншых палажэнняў. Так, у Беларусі нам удалося пазбегнуць, як кажуць, шалёнай, агульнай прыватызацыі. Як яе раней назвалі, шокавай прыватызацыі. У краіне ўстойліва працуюць даўно існуючыя прадпрыемствы, ствараюцца новыя вытворчасці, у тым ліку на дзяржаўных прамысловых пляцоўках (і прыватнай формы ўласнасці, і дзяржаўнай). Аднак эфектыўнасць выкарыстання дзяржмаёмасці трэба павышаць. Дарэчы, гэта тычыцца і прыватнай вытворчасці», – заявіў Кіраўнік дзяржавы.

Ён адзначыў, што Урадам падрыхтаваны комплексны праект, які рэгламентуе, як трэба выкарыстоўваць не толькі поўнасцю дзяржаўную маёмасць, але і маёмасць гаспадарчых таварыстваў з доляй дзяржавы.

Асноўныя змяненні звязаны з пераразмеркаваннем паўнамоцтваў паміж органамі дзяржаўнай улады.

Аляксандр Лукашэнка станоўча ацэньвае такі падыход і лічыць правільным і неабходным пераразмеркаванне паўнамоцтваў, але падкрэсліў, што ёсць фундаментальныя пытанні – гэта распараджэнне зямлёй – сельгаспрызначэнне, лясныя рэсурсы, – а таксама дзяржаўнай уласнасцю. Гэтыя рэчы знаходзяцца ў сферы паўнамоцтваў Прэзідэнта, і іх нельга поўнасцю перадаць па вертыкалі ўніз, бо неабходны кантроль. «Але і тое, і другое пытанне ў нейкай ступені перадаваць па вертыкалі ўніз трэба», – адзначыў ён.

Кіраўнік дзяржавы нагадаў, што ў гэтым жа плане нядаўна прымалася рашэнне па зямельных участках, у дачыненні да якіх па асобных прыватных момантах паўнамоцтвы перадаюцца аж да ўзроўню старшыні райвыканкама. «На месцы людзі вырашаць. Але ёсць пытанні вылучэння зямель сельгаспрызначэння і лясных масіваў пад забудову, яшчэ пад нешта. Гэта застаецца за Прэзідэнтам. Няма неабходнасці сёння гэтыя пытанні аддаваць нават на ўзровень губернатараў, – сказаў Аляксандр Лукашэнка. – Зямельныя рэсурсы, дзяржаўная ўласнасць, фінансы – тры кіта любой улады. Але мы акуратненька, спакойна ў гэтым напрамку рухаемся (пераразмеркаванне паўнамоцтваў. – Заўв.)».

Што тычыцца вынесенага на абмеркаванне праекта дакумента, маецца на ўвазе, што большасць рашэнняў ад гэтага часу будзе прымацца на месцах. «Правільна. Тым больш мы аб гэтым даўно дамовіліся. Акрамя тых момантаў, якія я называў», – сказаў Прэзідэнт.

Нароўні з гэтым Аляксандр Лукашэнка паставіў перад удзельнікамі нарады шэраг пытанняў: да чаго прывядуць дадзеныя прапановы Урада, ці не страціць дзяржава кантроль за продажам найбольш прывабных актываў, ці не будуць створаны пралазы для карупцыі і спекуляцый. «Вопыт суседніх краін нас папярэджвае аб гэтым», – адзначыў ён.

Акрамя таго, Прэзідэнт пацікавіўся, якія навацыі прапанаваны ў дачыненні да гаспадарчых таварыстваў, якія механізмы прадугледжаны для ўцягнення ў абарот незадзейнічаных плошчаў прадпрыемстваў. «Калісьці мы прымалі рашэнне наконт таго, што пустыя аб'екты незавершаным будаўніцтвам з савецкіх часоў будуць задзейнічаны. Як тут разгарнуліся мясцовыя органы ўлады?» – спытаў Кіраўнік дзяржавы.

«І самае важнае – ці будзе ад гэтага эфект?» – падкрэсліў беларускі лідэр.

Па праекце таксама ёсць прапановы экспертнага савета пры Савеце Рэспублікі і Мінскага гарвыканкама.

«Вы добра ведаеце мае патрабаванні: заканадаўства не павінна мяняцца дужа часта. І калі мы бачым, што змяненні сапраўды наспелі, то павінны пераканацца, што ўсё падлічана», – акцэнтаваў увагу Аляксандр Лукашэнка. 

Старшыня Дзяржкаммаёмасці Дзмітрый Матусевіч на нарадзе далажыў, што праект указа ставіць адзіныя падыходы да распараджэння дзяржмаёмасцю і маёмасцю гаспадарчых таварыстваў з доляй дзяржавы. Ён паясніў, што гаворка ідзе аб аб'ектах нерухомай маёмасці, капітальных збудаваннях, дамах, вытворчасцях, заводах, дарогах і гэтак далей.

«Гэта ўсе сёння рэгулюецца, толькі вы вырашылі прапанаваць мне ўказам удасканаліць гэты працэс рэгулявання, так?» – удакладніў Прэзідэнт.

«Так, – адказаў кіраўнік Дзяржкаммаёмасці. – Мы падрыхтавалі зводны праект указа, які базіруецца на ўказе №169, які ў цэлым добра працуе».

«Гэты ўказ вас ужо ў нейкі часцы не задавальняе і вы прапаноўваеце некалькі змяніць ранейшы парадак?» – задаў пытанне Кіраўнік дзяржавы.

«Са старога ўказа 80% застанецца. Асобныя элементы, зыходзячы з тых тэндэнцый, якія назіраюцца, мы прапаноўваем скарэкціраваць», – паясніў Дзмітрый Матусевіч.

Па словах Старшыні, актуальныя тэндэнцыі ў сферы кіравання дзяржмаёмасцю гавораць аб зніжэнні інтарэсу да набыцця невыкарыстоўваемай дзяржмаёмасці. «Дзякуючы рабоце па выяўленні і пашпартызацыі аб'ектаў, па рабоце са старымі і пустуючымі дамамі, а таксама ў сувязі з новым будаўніцтвам аб'ёмы дзяржмаёмасці ў нас нават павялічваюцца. Штогод з дзяржаўнай уласнасці выбываецца ад 1,2 тыс. да 1,8 тыс. аб'ектаў плошчай да 1 млн кв.м. Попыт на гэтыя аб'екты знізіўся ў 2020 годзе на трэць і пакуль не аднаўляецца. Застаюцца незапатрабаванымі 3,3 млн кв.м, або 2,7% ад агульнай дзяржаўнай нерухомай маёмасці, – праінфармаваў кіраўнік Дзяржкаммаёмасці. – Нават калі падлічыць, што асноўная маса такіх аб'ектаў з'яўляецца аб'ектамі сельгаспрызначэння, сацыяльнай сферы, былымі ваеннымі аб'ектамі, мы лічым, што ў тым ліку дзякуючы ўдасканальванню нарматыўнай прававой базы магчыма стварэнне новых стымулаў для ўцягнення такой маёмасці ў гаспадарчы абарот і для рэгіянальнага развіцця. Таму і быў падрыхтаваны праект указа».

У распрацаваным дакуменце ў цэлым захоўваюцца кампетэнцыі Кіраўніка дзяржавы ў дачыненні да адчужэння і стану, перадачы ў давернае кіраванне прадпрыемстваў, набыцця за кошт сродкаў рэспубліканскага бюджэту нерухомай маёмасці і акцый.

«Больш таго, у праекце ўтрымліваецца норма аб магчымасці прыняцця Прэзідэнтам любога рашэння аб распараджэнні маёмасцю. Такім чынам захоўваецца непахіснасць падыходаў у сферы прыватызацыі і выкарыстання бюджэтных сродкаў», – падкрэсліў Дзмітрый Матусевіч.

Таксама навацыя – дэлегаванне паўнамоцтваў ад Прэзідэнта Савету Міністраў па перадачы акцый, долей у статутных фондах гаспадарчых таварыстваў з рэспубліканскай у камунальную ўласнасць. Як паясніў кіраўнік Дзяржкаммаёмасці, гэта дазволіць зрабіць больш эфектыўным кіраванне, бо ўсё будзе сканцэнтравана ў адных руках – або ў камунальных прадпрыемстваў, або ў рэспубліканскіх. Па даных за 12 гадоў было 61 рашэнне Прэзідэнта па 860 такіх выпадках.

«Навошта мы сёння ўрываемся ў гэту сферу і перадаем ад Прэзідэнта Ураду рашэнне аб перадачы гэтай уласнасці? – спытаў Аляксандр Лукашэнка. – Гэта ж рэдкі выпадак».

Развіваючы гэту тэму, Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што сёлетняя сістэма дзейнічае як своеасаблівы фільтр, яна шматступеньчатая і дазваляе якасна і ўсебакова прымаць важныя рашэнні па распараджэнні ўласнасцю. «Бо ў чым пытанне: Прэзідэнт прымае рашэнне або ніжэйшы ўзровень улады – адказнасць другая. Калі віцэ-прэм'еру Назараву прыходзіць дакумент і ён разумее, што гэта не заўтра ва Урадзе прымуць рашэнне, а трэба яшчэ Прэзідэнту данесці, а там яшчэ і Герасімаў і іншыя падключацца… Што Прэзідэнт наогул можа адхіліць гэту прапанову… Ужо адказнасць іншая, – звярнуў увагу беларускі лідэр. – Вось што мы можам пры гэтым страціць».

Дзмітрый Матусевіч адзначыў, што зараз такая «фільтрацыя» рашэнняў неактуальная, бо «не масавых спроб перадачы акцый кудысьці», а перадаваць невялікія пакеты акцый можна без узгаднення з Прэзідэнтам.

«Трэба мець на ўвазе, што зараз масава гэтага няма, бо трэба ісці да Прэзідэнта, а калі гэтага не будзе, можа з'явіцца нейкая масавасць, чаго дапусціць нельга», – папярэдзіў Аляксандр Лукашэнка.

Кіраўнік Дзяржкаммаёмасці канстатаваў, што рашэнні аб перадачы акцый будуць прымацца Урадам шляхам узгаднення адпаведнага праекта пастановы з усімі зацікаўленымі, у тым ліку і з КДК. Гэтак прадугледжана ў праекце ўказа. «Фільтр будзе працаваць на пэўным узроўні», – запэўніў ён.

Ёсць у праекце ўказа блок паўнамоцтваў, якія перадаюцца ад Савета Міністраў дзяржаўным органам і арганізацыям – гэта пытанні па адчужэнні нерухомай і рухомай маёмасці і перадачы яе ў заклад. У 2021 годзе былі прыняты рашэнні па 236 такіх аб'ектах дзяржуласнасці.

«Таксама прапануецца вызначаць пазіцыі прадстаўнікоў дзяржавы на ўзроўні міністраў, а не на ўзроўні Урада, па пытаннях адчужэння нерухомай маёмасці коштам больш за 10 тыс. базавых велічынь. Такіх рашэнняў было прынята 125 з 2010 года, і ў кожным з іх магло быць некалькі пазіцый прадстаўнікоў дзяржавы, але пры гэтым адчужалася ў лепшым выпадку палова», – сказаў Дзмітрый Матусевіч. Акрамя таго, на прыняцце рашэння выходзіў як мінімум адзін квартал.

Кіраўнік дзяржавы не выказаў пярэчанняў на гэты лік, але прапанаваў дапоўніць праект указа нормай аб тым, што міністры змогуць прымаць рашэнні аб адчужэнні маёмасці толькі па ўзгадненні з мясцовымі органамі ўлады.

«Гэта няшмат зацягне працэдуру», – дапусціў кіраўнік Дзяржкаммаёмасці.

«Працэдура зацягнецца, калі міністр ненастойлівы будзе, а губернатары будуць валакіту задавальняць (у чым я сумняваюся, галоўны ўсё роўна міністр). Але такім чынам ён праінфармуе Караника, Турчына або Кухарава, што на яго тэрыторыі будуць нейкія маніпуляцыі з маёмасцю», – сказаў Прэзідэнт.

Асобны блок праекта ўказа прадугледзвае пашырэнне паўнамоцтваў мясцовых саветаў дэпутатаў у частцы ўцягнення капітальных збудаванняў у гаспадарчы абарот і магчымасці іх продажу за адну базавую велічыню.

Так, дзве трэці невыкарыстоўваемай маёмасці знаходзіцца ў вядзенні мясцовых улад. Зараз за адну базавую велічыню прапануецца больш за 230 невыкарыстоўваемых аб'ектаў з абавязковымі ўмовамі продажу. Але ажыятажнага попыту няма (з 2015 года прададзена 1,8 тыс. аб'ектаў). Затое ёсць негатыўны вопыт парушэння гэтых абавязковых умоў. Былі выпадкі, калі тых, хто набыў маёмасць за адну базавую велічыню, штрафавалі за невыкананне такіх умоў, а памер штрафу – 100% ацэначнага кошту маёмасці.

У праекце ўказа прапануецца надзяліць мясцовыя саветы дэпутатаў паўнамоцтвамі, каб яны маглі самі вызначаць абавязковыя ўмовы продажу невыкарыстоўваемай камунальнай маёмасці за адну базавую велічыню, выпадкі яе продажу па такім кошце без умоў або перадачу ў бязвыплатнае карыстанне. Прадугледжана таксама іх права вызваляць поўнасцю або часткова пакупнікоў ад штрафных санкцый за невыкананне ўмоў продажу. Гэта дазволіць больш эфектыўна балансаваць інтарэсы мясцовых улад і патэнцыяльных інвестараў, запэўнены Дзмітрый Матусевіч. «Бо для дзяржаўных дачыненняў важны не сам працэс, у каго маёмасць знаходзіцца, а важна, каб яна прыносіла карысць і не генерыравала страты», – дадаў ён.

Органы мясцовай улады будуць прыцягнуты і да пытанняў выкупу арандатарамі арэнднай маёмасці. Згодна з праектам ўказа прадугледжваецца магчымасць выкупу арэнднай маёмасці пасля трох гадоў добрасумленнай арэнды па ўзгадненні з мясцовымі органамі ўлады.

Пасля абмеркавання праекта ўказа Прэзідэнт у цэлым адобрыў прапанаваныя падыходы і даручыў у бліжэйшы час дапрацаваць дакумент і ўнесці яму на разгляд.